SeekokAkv.

 "Wie weet er nog meer een woord waar je een 'p' in hoort?"

"Pot" "Pop" "Puppy!"

"Heel goed, ik weet ook nog een paar lekkere dingen, jullie ook?" 

"Pizza" Pannenkoeken" "SnoeP!" "Popcorn!" "sPeculaas!"

Voor woorden met de p draaien mijn kleuters hun hand niet om. Elke week staat er een letter centraal en kinderen die eraan toe zijn, pakken het op. In groep 2 zijn dat bijna alle kinderen, maar ook in groep 1 zitten al een heel stel kinderen die volop in de fase van ontluikende geletterdheid zitten.

Ik vind het een mooie term, ontluikende geletterdheid, zoveel meer zeggend dan fonemisch bewustzijn. Er komt iets tot bloei, het ontluikt als een bloem. Je moet het wel voeden, water geven, aandacht geven, anders gebeurt er niks. Maar d'r aan trekken of blaadjes openvouwen voor ze er aan toe zijn, heeft totaal geen zin.

Bij sommige kinderen begint het al jong, ze pikken het op uit de lucht of zo. En uit de boeken die thuis worden voorgelezen. Mijn oudste dochter concludeerde toen ze nog niet zo heel lang 4 was ineens: "Hé! P-a-n... hier staat pan!" En toen kon ze lezen. 

Niet veel later schreef ze haar eerste mail aan papa die in Apeldoorn werkte:

papawiljekretbrootkoopebijbakbril

Die avond kwam papa thuis met een krentenbrood van Bakker Bril, waar hij met de auto langs kwam op weg naar huis. 

De kinderen van groep 2 maken een werkblad. Zoek de woorden waar je de p vooraan hoort. Ik ben niet de moeilijkste. Wie alleen een rondje om de plaatjes zet is in een minuut of 3 klaar en kan dan verder met de knikkerbaan, de Lego, een puzzel of wat dan ook de wens is. Wie meer zin heeft om er iets moois van te maken, mag de plaatjes inkleuren. Maar... deze keer is er een extra opdracht: Wie het kan, moet er een paar woordjes bijschrijven. Ze vinden het stoer en komen de door hen geschreven woorden laten zien: pop, pAt, pEN, piR en pAdsoe. Superknap! 

Mijn nieuwe kleine stuiterbal heeft de bak met klei gepakt. Hij houdt van kleien en als hij kleit blijft 'ie zomaar een kwartier lang aan een tafel zitten, dus ik zeg niet snel nee. Hij steekt de anderen ermee aan. Na het werkblad van de p zitten er ineens heel veel kinderen van groep 2 om de tafel te kleien, Het begint met de gebruikelijke slangen, koekjes en slakken. 

"Kijk juf, we maken een stekelvarken!" Ik kijk naar de tafel met de klei en zie een fraai staaltje van oneigenlijk gebruik van de kleurpotloden. In mijn hoofd weeg ik af: Zeg ik dat de kleurpotloden hier niet voor bedoeld zijn, of laat ik het gaan? Ik laat het gaan. Ze zijn heerlijk bezig, er beschadigt niets en er wordt geweldig samengewerkt.

"Mogen we hem in de vensterbank zetten?" Dat mag. En ja, ze mogen er ook een briefje bijleggen met alle namen van de kinderen die eraan hebben gewerkt. En als ik even later kijk, staan niet alleen alle namen op het blaadje, maar ook wat het is: seekokakv. Een stekelvarken dus. Als dat geen ontluikende geletterdheid is! Niemand heeft ze geleerd dat ze ook zulke lange woorden kunnen schrijven, het ontstaat gewoon. Over een poosje schrijven ze woorden die je ook zonder voorkennis kunt lezen.

Er ontluikt meer in de klas. Gecijferdheid, wiskundig, technisch en sociaal inzicht, creativiteit, vriendschap, humor. Ik hoef er niet zoveel voor te doen. Kijken wat er gebeurt en genieten. We hebben een fijne dag. Het is mooi weer en we spelen lekker buiten. Daarna is er ook nog even tijd om binnen te spelen en te werken. 

"Juf, mogen we tekenen?" Dat mag, in de middag mogen ze tekenen. Meestal hebben ze het liefst stiften. Maar vandaag wordt het stekelvarken op tafel gezet en gebruiken ze de stekelpotloden voor hun kunstwerken.

Nog even en ze kunnen alles schrijven, hun gedachten op papier zetten mailtjes sturen aan papa en brieven sturen aan oma.

Of, zoals mijn vriendin die net leerde lezen en schrijven, een anonieme boodschap aan de stomme achterbuurvrouw. De ontluikende geletterdheid in haar nam een sprongetje toen ze besefte dat ze met de letters die ze kon schrijven alle woorden kon schrijven die ze wilde, ook hele stoute. 

Toen de stomme achterbuurvrouw op de stoep stond om aan haar ouders te vertellen dat een van haar kinderen 'gek' op haar auto had gekrast met een steentje, konden die dat eigenlijk niet geloven. Om de lieve vrede te bewaren zeiden ze: "Kom, we gaan even kijken bij de auto van de buurvrouw."

Maar mijn vriendin bleef zitten waar ze zat en zei met een klein stemmetje: "Hoeft niet... ik heb het al gezien..."